Głównym źródłem energii dla diabetyków są węglowodany, powinny one pokrywać około 45 proc. zapotrzebowania kalorycznego. Wyższa podaż węglowodanów (do 60 proc.) możliwa jest u pacjentów wykazujących dużą aktywność fizyczną oraz wówczas, gdy spożywane węglowodany są bogate w błonnik. Najlepszym źródłem węglowodanów dla pacjentów z cukrzycą są pełnoziarniste produkty zbożowe o niskim indeksie glikemicznym (kasze, pieczywo razowe, makaron pełnoziarnisty). Do minimum należy natomiast ograniczyć spożywanie cukrów prostych, jedno i dwucukrów (miód, owoce, soki owocowe, mleko).

Udział tłuszczów w diecie diabetyka powinien być taki jak u ludzi zdrowych i może wahać się w przedziale 25-40 proc. kaloryczności diety, przy czym należy zwracać uwagę n rodzaj spożywanego tłuszczu. Tłuszcze nasycone (pochodzenia zwierzęcego) powinny stanowić mniej niż 10 proc. wartości energetycznej diety tłuszcze jednonienasycone powinny zapewnić do 20 proc. wartości energetycznej diety; tłuszcze wielonienasycone powinny stanowić około 6–10 proc. wartości energetycznej diety.

U większości chorych na cukrzycę, podobnie jak w populacji ogólnej, udział energii pochodzącej z białka w diecie powinien wynosić 15–20 proc. (ok. 1–1,5 g/kg mc./d). U chorych na cukrzycę typu 2 z nadmierną masą ciała dieta o obniżonej kaloryczności może zawierać nawet 20–30 proc. białka.

Dużym łukiem diabetycy – osoby chore na cukrzycę 1 i 2 – powinni omijać pewne produkty. Na pewno jedzenie zakazane dla cukrzyka to:

Wszelkie białe pieczywa, makarony oraz ciasta: bagietki, bułki maślane, drożdżówki, pączki, kajzerki, rogale, chałki, ciasta, ciasteczka i biszkopty. Również makarony z oczyszczonej mąki, biały ryż, kasza jaglana, kasza manna, płatki kukurydziane, słodkie płatki śniadaniowe.
Tłuste i czerwone mięso: wieprzowina, baranina, kaczka, gęś, podroby, dziczyzna, kiełbasa, salceson, mielonka, salami czy pasztetowa.
Wędzone i smażone ryby: karp, halibut, węgorz, kawior i krewetki.
Warzywa skrobiowe: ziemniaki, kukurydza, groszek, buraki.
Słodkie owoce i ich pochodne: banany i mocno dojrzałe gruszki oraz śliwki. Owoce konserwowe w słodkiej zalewie, owoce suszone, dżemy, powidła, marmolady i syropy.
Cukier i słodycze: miód, konfitura, syrop klonowy, lody, torty, batony, lizaki. Wszelkie słodkie przekąski
Napoje: alkohol jest całkowicie zakazany! Słodzona kawa i herbata, napoje gazowane, owocowe, dosładzane soki owocowe

Jadłospis w diecie został ułożony w taki sposób, aby ograniczyć spożycie cukrów z pokarmów. Poniżej skomponowany jest tylko i wyłącznie sugestią, gdyż tego typu diety przepisywane są przez lekarzy lub diabetologów, po uprzednim wykonaniu odpowiednich badań krwi.

Jadłospis
śniadanie: kanapki z chleba żytniego z pomidorem, szynką z piersi kurczaka pomidorem i rzodkiewką, pomarańcza
II śniadanie: sałatka z kurczaka z pomidorem, ogórkiem i sosem czosnkowym
obiad: klopsy z drobiu gotowane na parze z kaszą gryczaną i kapustą kiszoną
podwieczorek: jogurt naturalny z orzechami i płatkami owsianymi
kolacja: serek wiejski z jabłkiem i cynamonem

Jadłospisy dla cukrzyków zawierają pieczywo. Chleb dla cukrzyka powinien być zrobiony głównie z mąki razowej lub żytniej z dodatkiem otrąb i nasion. Zaleca się też chleb chrupki.
Jakie owoce można jeść przy cukrzycy?
Owoce stanowią istotny składnik zbilansowanej diety. Nie powinna być ona pozbawiona owoców, które są bogatym źródłem wartości odżywczych. Jednak owoce powinny być traktowane tak, jak pozostałe produkty zawierające węglowodany. Owoce w diecie dla cukrzyków to głównie owoce cytrusowe (z racji małej zawartości węglowodanów). Owoce dla cukrzyka: agrest, ananasy, arbuzy, awokado, borówki, brzoskwinie, cytryny, czarne jagody, czereśnie, grejpfruty, gruszki, jabłka, jeżyny, maliny, mandarynki, melony, morele, papaje, pomarańcze, porzeczki (białe i czerwone), poziomki, truskawki, wiśnie, żurawiny. 

W diecie cukrzyka bardzo ważne jest skrupulatne liczenie kalorii. Warto w tym celu założyć i prowadzić specjalny dzienniczek i zapisywać w nim wszystko, co się spożywa. Kontrolujemy też prawidłowy poziomu glukozy i tłuszczów we krwi. Obserwując reakcje organizmu na składniki diety można samodzielnie ułożyć jadłospis cukrzyka, by był dostosowany do indywidualnych potrzeb chorego. Warto wcześniej skonsultować się z dietetykiem, który ustali prawidłową wartość kaloryczną oraz optymalną ilość węglowodanów, białka i tłuszczów znajdujących się w menu diabetyka. Ilość ta uzależniona jest od kilku czynników: wieku, płci, masy ciała, wzrostu i aktywności fizycznej. 

Osoby chore na cukrzycę typu drugiego często zastanawiają się, czy muszą zrezygnować ze swoich ulubionych produktów, takich jak np. kawa czy miód. Zanim wyeliminuje się te pozycje, warto sprawdzić, bo przy diecie cukrzycowej nie wszystko okazuje się tak oczywiste, jakby się wydawało.

Kawa a cukrzyca typu 2 – okazuje się, że picie kawy (2-3 filiżanek dziennie) może zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Natomiast u osób, u których chorobę już rozpoznano, kawa pośrednio wpływa na proces hamujący jej rozwój.
Siemię lniane a cukrzyca typu 2 – nasiona siemienia są ubogie w węglowodany, a bogate w tłuszcz omega-3 i błonnik. Nie ma przeciwwskazań do spożywania tego produktu w diecie przy cukrzycy typu 2.
Cytryna a cukrzyca typu 2 – warto dodać ją do wody i wypić przed posiłkiem. Dzięki temu obniży się indeks glikemiczny w spożywanych potrawach, co wpłynie na utrzymanie niskiego poziomu cukru przez długi czas.
Miód a cukrzyca typu 2 – miodu nie można uznać za bezpieczny zamiennik cukru, ponieważ stanowi mieszaninę cukrów prostych – glukozy i fruktozy. Miód podnosi poziom glikemii we krwi, dlatego też odradza się jego częste spożywanie przez osoby chore na cukrzycę typu 2.
Piwo a cukrzyca typu 2 – nadmierne spożywanie alkoholu może być jedną z przyczyn rozwinięcia się cukrzycy typu 2. Jednak picie niewielkiej ilości napojów procentowych nie wpływa negatywnie na stan chorego. Zaleca się zrezygnowanie z piwa, które jest wysoko kaloryczne, na rzecz mniej obciążających alkoholi. Należy pamiętać o niełączeniu alkoholu z lekami oraz zachować rozsądek przy sięganiu po kolejną lampkę wina.

Cukrzycę typu 2 określa się jako chorobę nabytą, co oznacza, że rozwija się w wyniku czynników środowiskowych oraz trybu życia pacjenta. Najczęściej dotyczy osób po 30. roku życia, jednak coraz częściej diagnozowane są także osoby młodsze w tym dzieci. Wśród czynników ryzyka, prowadzących do rozwinięcia się cukrzycy typu 2, jest stres, zła dieta prowadząca do nadwagi czy wskaźnika BMI powyżej 30, brak aktywności fizycznej oraz przebyta cukrzyca ciążowa. Czynniki te sprawiają, że w organizmie mogą zachodzić zmiany prowadzące do zachorowania. Początkowo objawy choroby są nieodczuwalne, dlatego też często późno dochodzi do zdiagnozowania cukrzycy typu 2.

Dieta ketogeniczna to jeden z bardziej rewolucyjnych sposobów żywienia. Jest to całkowite zaprzeczenie zbilansowanej diety. Opiera się ona na spożyciu głównie tłuszczy, co, wbrew naszym przekonaniom, może powodować szybką redukcję tkanki tłuszczowej. Wybierając dietę ketogenną praktycznie do minimum redukujemy spożycie węglowodanów, z których w normalnych warunkach organizm pobiera energię. Dzięki tłuszczom, które jemy w dużej ilości, w wątrobie zachodzi proces ketozy. Podczas niego powstają ciała ketonowe. W ich składzie znajdziemy aceton, acetooctan, kwas beta-hydroksymasłowy oraz metyloglioksal. Związki te przenikają do układu nerwowego, gdzie zastępują glukozę

Niektóre produkty oraz sposób przygotowania potraw mogą niekorzystnie wpływać na poziom cukru we krwi. Do produktów, których w szczególności warto unikać w diecie cukrzycowej należą:

pieczywo z białej, oczyszczonej mąki, chleb na miodzie lub z karmelem, bułki pszenne, maślane, drożdżówki, ciasta, torty, inne wyroby cukiernicze, makaron pszenny z mąki oczyszczonej, ryż biały, błyskawiczne płatki zbożowe, rozgotowane ryż, kasza, makaron
mleko tłuste, skondensowane, zabielacze do kawy, śmietana, sery: tłuste, śmietankowe, dojrzewające, podpuszczkowe, sery topione, słodzone desery mleczne
rozgotowane warzywa, puree warzywne, ziemniaczane
tłuste mięsa tłuste, np. baranina, wieprzowina, wołowina, podroby, gęsi, kaczki, tłuste wędliny, pasztetowa, salceson, pasztet
tłuszcze: słonina, smalec, twarde margaryny
owoce suszone, kandyzowane, dżemy wysokosłodzone
Jadłospis dla cukrzyka nie powinien również zawierać słodzonych napojów gazowanych typu coca-cola, cukru, miodu, soli, alkoholu, słonych przekąsek, żywności typu instant i fast food, żywności przetworzonej.

Każdy chory na cukrzycę typu 2 planując swoje żywienie powinien dostosować ilość spożywanych posiłków do swojego stanu zdrowia oraz trybu życia. Najczęściej spotykany rozkład posiłków, który zawiera dieta dla cukrzyka to 5 posiłków w ciągu dnia, czyli 3 posiłki główne (śniadanie, obiad, kolacja) oraz 2 przekąski (drugie śniadanie i podwieczorek). U niektórych chorych na cukrzycę typu 2 potrzebne jest włączenie dodatkowego, szóstego posiłku, tzw. drugiej kolacji. Dzieje się tak w sytuacji gdy u cukrzyka występują nocne hipoglikemie (gwałtowne spadki poziomu cukru we krwi w nocy). Bywa również, że korzystniejsze dla zdrowia diabetyka będzie spożywanie trzech lub czterech posiłków w ciągu dnia. Dotyczyć to może osób z bardzo wysokim poziomem insuliny po posiłkach (hiperinsulinemia). Każdorazowo warto przedyskutować kwestie związane z ilością posiłków spożywanych w ciągu dnia ze swoim lekarzem lub z dietetykiem. Posiłki powinny być rozłożone równomiernie w ciągu dnia, najlepiej o w miarę stałych porach, co ułatwia kontrolę poziomu glukozy we krwi oraz kontrolę apetytu, czyli poziomu głodu i sytości. Dzięki temu łatwiej jest nie podjadać pomiędzy posiłkami, co ma olbrzymie znaczenie dla unormowania poziomu cukru oraz zachowania prawidłowej masy ciała.

Podstawowym założeniem postępowania dietetycznego u pacjentów zmagających się z nadwagi otyłością jest redukcja masy ciała. Istotną rolę odgrywa tutaj edukacja dotycząca prawidłowego komponowania diety tak, aby pacjent potrafił dopasować odpowiednią liczbę kilokalorii (ilość energii) – co oznacza nauczenia się kontroli nad tym, co się spożywa, w tym wielkości porcji przygotowanych pokarmów.

Poza doborem odpowiednich składników, w diecie osoby z cukrzycą typu 2 ważne jest regularne jedzenie posiłków. W przypadku częstotliwości zaleca się zwykle, aby w ciągu doby posiłki rozplanowane były co ok. 3-4 godziny, co daje od 4 do 5 posiłków w ciągu dnia.

Regularność spożywanych pokarmów pozwala zapobiegać gwałtownym zmianom stężenia glukozy we krwi. Schemat posiłków jest indywidualny – między innymi w zależności od stosowanej insulinoterapii – zastosowanie pompy insulinowej umożliwia zachowanie największej elastyczności. U osób przyjmujących insuliny ludzkie krótko działające, może być również uwzględniony tzw. posiłek nocny (druga kolacja), który ma zapobiec nocnym wahaniom glikemii i porannej hipoglikemii.